تأثیر نتایج انتخابات ریاست جمهوری آمریکا بر ایران، سرنوشت برجام و دستاورد های این توافق، قرارداد 25 ساله ایران با چین و نیز تأثیر عادی سازی روابط کشور های حاشیه جنوبی خلیج فارس با رژیم اسرائیل بر موقعیت ایران در منطقه ازجمله موضوعاتی هستند که در گفت وگو با حمیدرضا آصفی، سخنگوی اسبق وزارت خارجه و سفیر اسبق ایران در کشور های فرانسه، آلمان و امارات متحده عربی مورد بحث قرار دادیم.

با وجود مواضع سیاسیون کشور، انتخابات ریاست جمهوری آمریکا تأثیر انکارناپذیری بر وضعیت اقتصادی و سیاسی ایران دارد؛ این مسئله موضوع مناقشات سیاسی در داخل کشور است. یک جریان سیاسی، جریان مقابل را به معطل کردن اقتصاد ایران و موکول کردن آن به نتایج انتخابات آمریکا متهم می کند. این اثرگذاری تحولات سیاسی آمریکا بر اقتصاد و سیاست داخلی ایران از کجا ناشی می شود. سازوکار این اثرگذاری چگونه است؟

انتخابات آمریکا از این جهت مهم است که آمریکا در همه جا دست اندازی و دخالت می کند و زور غیرمشروع دارد. طبیعی است که انتخابات در این کشور می تواند بر نقاط مختلف دنیا تأثیرگذار باشد. ایران هم از این قاعده مستثنا نیست. کمتر از 2 ماه تا انتخابات آمریکا باقی مانده است. شرایط انتخابات در آمریکا کمی پیچیده شده است. هنوز مشخص نیست که چه کسی پیروز خواهد شد. نظرسنجی ها کفه ترازو را به نفع آقای بایدن نشان می دهد. به خصوص در 6 ایالت تأثیرگذار و کلیدی، آخرین آمار ها نشان می دهد که بایدن در 4 ایالت جلوتر است. با این حال، نتیجه این انتخابات قابل پیش بینی نیست. آقای ترامپ، بایدن را متهم می کند که او شخصی خواب آلود و چرت زده است. موضوع دیگری که کمپین ترامپ آن را برجسته کرد، طرح این مسئله بود که آیا بایدن تا آخر دولتش زنده خواهد ماند یا نه؟! ترامپ نشان داده که به هیچ قاعده ای پایبند نیست. در این شرایط هیچ چیز قابل پیش بینی نیست. ممکن است با یک حرکت ناشیانه آقای بایدن و با یک حیله آقای ترامپ، اوضاع به نفع ترامپ تغییر کند. علاوه بر انتخابات ریاست جمهوری، انتخابات 23 کرسی سنا هم همزمان برگزار خواهد شد. به نظر می رسد که 16 نامزد جمهوریخواه در این انتخابات پیشتاز هستند. اگر در انتخابات سنا دمکرات ها پیروز شوند، ترامپ علاوه بر کنگره، سنا را هم از دست خواهد داد. در این شرایط، ترامپ درصورت پیروزی شرایط به مراتب سخت تری خواهد داشت و به رئیس جمهوری ضعیف تبدیل خواهد شد. بر عکس این معادله، درصورت شکست دمکرات ها در انتخابات سنا، آقای بایدن درصورت پیروزی در انتخابات ریاست جمهوری، رئیس جمهوری نسبتا ضعیف خواهد بود.

تأثیر انتخابات آمریکا بر ایران به نظرم بنیادی نخواهد بود؛ دمکرات ها و جمهوریخواهان نشان داده اند که با یک دید به ایران نگاه می کنند. ساختار آمریکا به گونه ای نیست که در شرایط فعلی بتوان این انتظار را داشت که با رفتن عمرو و آمدن زید شرایط تغییر کند. البته من معتقد هستم که درصورت پیروزی دمکرات ها به لحاظ روانی، کمی اوضاع بهتر خواهد شد، اما بعدا ممکن است با شرایط بدتری مواجه شویم. ممکن است آقای بایدن به دنبال ایجاد اجماع بین المللی علیه ایران برآید؛ همان کاری که اوباما انجام داد. از این جهت، پیروزی دمکرات ها می تواند شرایط ایران را سخت تر کند. مواضعی هم که آقای بایدن اتخاذ کرده، مشابه همان مواضعی است که ترامپ اعلام کرده است. ترامپ هم گفته که اولویت ما حفاظت و صیانت از رژیم صهیونیستی است. بایدن هم داشتن رابطه خوب با این رژیم را از اولویت های خود دانسته است. به تصور من، حتی اگر بایدن پیروز انتخابات شود، صرفا چند ماه به لحاظ روانی می تواند شرایط در داخل ایران را تحت تأثیر قرار دهد. ضمن اینکه درصورت پیروزی بایدن، ترامپ تا 3 ماه دیگر روی کار است. در این شرایط دولت فعلی ایران زمانی برای کار با آقای بایدن نخواهد داشت؛ بنابراین احتمالا آقای بایدن ترجیح خواهد داد که دولتش با یک دولت تازه نفس در ایران کار کند. بر این اساس، دولت ایران نباید به هیچ وجه نگاه خود را به نتیجه انتخابات آمریکا بدوزد و مسائل کشور را به دلیل تحولات سیاسی آمریکا متوقف کند، چون برای این دولت دیگر افاقه نمی کند. همانطور که دولت ایران خود را معطل انتخابات آمریکا نگه داشته است، بایدن هم درصورت پیروزی منتظر انتخابات ایران خواهد ماند. حضور ترامپ در این چند سال درس و تجربه خوبی برای ایران بود تا ببینیم که قدرت های بزرگ و استکباری روابط خود با کشور های دیگر را چگونه شکل می دهند.

آقای بایدن هم مدعی شده که درصورت پایبندی ایران به تعهدات خود در برجام، آمریکا به برجام بازخواهد گشت. این به آن معنی است که اقداماتی را که ایران در راستای کاهش تعهدات خود در برجام انجام داده، باید جبران کند و اجرای تعهدات خود را از سر بگیرد. بایدن نگفته که بلافاصله به برجام بازمی گردد، بلکه برای ایران شرایطی تعیین کرده است. چه تضمینی وجود دارد که با ازسرگرفتن اجرای تعهدات از سوی ایران، آمریکا به برجام بازگردد؟ ضمن اینکه باید توجه داشت که بایدن معاون اوباما بوده است. دولت اوباما خود نخستین ناقض برجام بود؛ چرا که برخلاف تعهدات آمریکا در برجام، از برداشتن تحریم های بانکی و نفتی خودداری کرد. رفتار بایدن در خوش بینانه ترین حالت، مشابه دولت اوباما خواهد بود. از سوی دیگر، ترامپ تا حد زیادی ساختار برجام را از بین برده است به طوری که امکان بازگشت آمریکا به برجام را دشوار و تقریبا غیرممکن کرده است.

این روشن است که این اظهارات کارکرد داخلی برای آمریکا دارد؛ باید درنظر گرفت که ما برای رسیدن به برجام 14 سال مذاکره انجام دادیم. زمانی ما در این مذاکرات به نتیجه رسیدیم که در موضع برتر قرار داشتیم؛ به طوری که سانتریفیوژ های ایران به حدود 20 هزار عدد رسید و طرف مقابل دچار نگرانی شد و به ناچار به توافق با ایران تن داد؛ بنابراین ادعای رسیدن به توافق با ایران ظرف یک هفته غیرممکن است؛ مگر اینکه ترامپ قرص، واکسن یا داروی خاصی برای این منظور اختراع کرده باشد! اما تجربه نشان می دهد که با توجه به پیچیدگی های سیاسی در روابط ایران و آمریکا، این ادعا منطبق با واقعیت نیست.

شکل گیری هرگونه مذاکره میان 2 کشور نیازمند فراهم شدن برخی بسترها ست؛ موضوعات و هدف مذاکره باید مشخص شود. طرفین باید احترام متقابل برای یکدیگر قائل باشند و از موضع یکسان به مذاکره بنشینند. تجربه نشان داده که آمریکایی ها با این شرایط حاضر به مذاکره نیستند. آمریکایی ها و به ویژه آقای ترامپ نشان داده اند که هدف آن ها از مذاکره، رسیدن به نتیجه نیست؛ بلکه صرفا انجام یک مذاکره است. تجربه مذاکره با کره شمالی این واقعیت را نشان داد. این مسئله با نگاه جمهوری اسلامی ایران به مذاکره کاملا متفاوت است. ایران به دنبال نتیجه است، بنابراین من مذاکره با آمریکا را خیلی دور از ذهن می دانم.